Filosoferen met (hoogbegaafde) kinderen. Leuk én leerzaam!
Filosoferen? Met kinderen? Kan dat? Jazeker! Iedereen kan filosoferen, ook jonge kinderen. Sterker nog, kinderen kunnen met hun onbevangen houding en creatieve denkwijze juist heel goed filosoferen.
Filosoferen met kinderen is ontzettend leuk én leerzaam. En wist je dat het juist bij kinderen met kenmerken van hoogbegaafdheid heel goed past?
Waarom zijn de bananen krom?!
“Waarom bestaat de aarde?” “Hebben dieren ook een taal?” “Waarom bestaat geld?” “Hoe weet je of wij precies hetzelfde zien?” “Waarom zijn er landen met grenzen?” “Hoe weet je zeker dat dit geen droom is?”
Kinderen zitten vaak boordevol vragen. Dat geldt zeker voor hoogbegaafde kinderen, met hun opmerkzame, nieuwsgierige aard. Het aantal keer dat je als ouder van een hoogbegaafd kind de vraag “Waarom…” kreeg is waarschijnlijk al niet meer te tellen. Ook moeilijke, zelfs existentiële vragen en grote onderwerpen als armoede, sociale ongelijkheid, oorlog of klimaat worden door hoogbegaafde kinderen niet geschuwd.
Hoe ga jij als ouder om met dergelijke ingewikkelde vragen? Ga je haarfijn uitleggen hoe het allemaal precies zit? Wimpel je je kind af? “Ja, eh, dat weet ik ook niet hoor, vraag maar aan papa,” of “zoek maar op op internet.” Of herken je jezelf meer in wanhopig geroepen dooddoeners als “Dat is nu eenmaal zo!”
Het kan best lastig zijn, die ingewikkelde vragen van je kind. Ze komen ook nogal eens ongelegen. Juist als je megadruk bent. Of in een situatie die totaal ongeschikt is voor een diepzinnig gesprek. En, laten we eerlijk zijn, je weet zelf het antwoord ook niet altijd.
Maar… juist dat soort moeilijke vragen zijn de moeite waard. Want dat zijn de vragen waarover je samen kunt filosoferen. En samen filosoferen is superleuk!
Wat zijn filosofische vragen?
Filosofische vragen zijn vragen waarop niet één juist antwoord is. Het zijn vragen waarop we de antwoorden niet weten en we kunnen ook Google niet raadplegen om het antwoord voor ons te vinden.
Het antwoord op een filosofische vraag zoek je door na te denken, te praten, te redeneren. Door naar elkaar te luisteren en elkaar kritische (lees: nieuwsgierige) vragen te stellen. Een filosofisch gesprek is dan ook geen discussie, waarin je een ander probeert te overtuigen, maar een dialoog.
Van filosoferen kun je leren
Door te filosoferen leert een kind zijn gedachten te ordenen, argumenten te bedenken en deze onder woorden te brengen. Je kind leert ook te luisteren naar de mening van anderen.
Zo leert je kind gaandeweg door regelmatig filosoferen, dat je dingen op allerlei manieren kunt bekijken. Dat er op sommige vragen niet één juist antwoord is. Dat iedereen verschillende ideeën en inzichten heeft, en dat het prima is om van mening of inzicht te verschillen.
Filosoferen helpt kinderen om de wereld beter te doorgronden en hun eigen, unieke plek daarbinnen beter te begrijpen. Het helpt ze omgaan met verschillen en begrip te hebben voor anderen.
Filosoferen en hoogbegaafde kinderen
Het komt vast niet als verrassing dat filosoferen heel erg past bij kinderen met kenmerken van hoogbegaafdheid.
Of, zoals Laurance Splitter zo mooi zegt: “intellectually gifted take to philosophy like ducks to water”.
Het voeren van filosofische gesprekken is een uitdagende manier om met de moeilijke vragen van hoogbegaafde kinderen om te gaan. Én om hun denkvermogens verder te ontwikkelen en toe te passen.
Er zijn meer redenen waarom filosoferen nu juist zo bij hoogbegaafde kinderen past. Hoogbegaafde kinderen merken nogal eens dat er verschillen zijn tussen henzelf en anderen. Leeftijdgenootjes hebben bijvoorbeeld andere interesses, andere humor, of een ander idee over vriendschap. Soms gaan kinderen zichzelf daardoor als ‘anders’ zien, of zich aanpassen. Filosoferen kan helpen om te zien dat verschillen positief kunnen zijn, en oefent kinderen in het omgaan met verschillen.
Ook zijn er hoogbegaafde kinderen die weliswaar veel weten, maar die er niet zo goed in zijn om die kennis op een prettige manier in een gesprek in te zetten. Ze praten voor hun beurt, luisteren niet goed naar de ander, of gaan overmatig in op details. Regelmatig voeren van een filosofisch gesprek kan hen helpen hun gespreksvaardigheden te verbeteren.
En dan nu concreet: filosoferen met kinderen, hoe doe je dat?
Je begint natuurlijk door een vraag te kiezen. Dat kan een vraag zijn die je kind je eerder al eens (op een ongelegen moment) had gesteld. Maar je kunt ook zelf een vraag bedenken.
Vervolgens geef je je kind even de tijd om na te denken en laat je hem/haar een antwoord geven. Luister naar wat je kind te zeggen heeft, wees oprecht geïnteresseerd en laat hem vrijuit vertellen, zonder dat jij oordeelt of corrigeert. Daarna stel je nieuwsgierige vervolgvragen.
10 filosofische vragen voor (hoogbegaafde) kinderen
Je kind zal ongetwijfeld zelf vragen te over hebben, waarover je naar hartenlust kunt filosoferen. Mocht je die niet allemaal hebben onthouden of gewoon zelf een filosofisch gesprek willen starten, probeer dan eens van deze tien vragen:
- Wat is vriendschap?
- Kun je alles leren?
- Kunnen dieren hoogbegaafd zijn?
- Is een grapje altijd grappig?
- Zijn er domme vragen?
- Moet je altijd je mening zeggen?
- Wie bepaalt wat normaal is?
- Hoe zou het zijn om alles te weten?
- Wat is het leukste gevoel dat je kunt hebben?
- Kun je trots zijn op iets wat vanzelf gaat?
Zit hier niets voor je tussen? Op filosovaardig.nl vind je veel tips en inspiratie voor het filosoferen met kinderen. Ook de kaarten van praatprikkels en praatplaatjes kan ik van harte aanbevelen.
Wil je meer informatie neem dan gerust contact op! Ook voor leuke boekentips om samen met je kind te filosoferen!
