Kenmerken van hoogbegaafdheid
Het is lastig om te spreken over dé kenmerken van hoogbegaafde kinderen. Geen enkel kind is hetzelfde. Kinderen verschillen van elkaar in persoonlijkheid en temperament en de omgeving waarin ze opgroeien. Ook het stereotiepe hoogbegaafde kind bestaat niet.
Toch zien we in de literatuur dat er een aantal kenmerken zijn die veel voorkomen bij hoogbegaafde kinderen en die vaak al vanaf jonge leeftijd opvallen. Webb et al. (2020) verzamelden deze kenmerken vanuit de belangrijkste boeken over hoogbegaafdheid die sinds het begin van de twintigste eeuw verschenen. Onderstaande lijst van vaak voorkomende kenmerken van hoogbegaafde kinderen is daarop gebaseerd:
- Al vanaf zeer jonge leeftijd een ongewoon grote alertheid;
- Hebben basisvaardigheden snel onder de knie en leren deze met minder oefening;
- Snel en makkelijk leren en het vermogen om snel verbanden leggen;
- Onthouden veel informatie, vinden het leuk informatie ‘op te zuigen’ en hebben een zeer goed geheugen;
- En sterke verbale begaafdheid, wat zich kan uiten in:
- een ongebruikelijk grote woordenschat en complexe zinsopbouw;
- een vergevorderd begrip van nuances in taal, metaforen en abstracte ideeën;
- zichzelf leren lezen en schrijven, vaak al voordat ze voor het eerst naar school gaan;
- Denken abstract, complex, logisch en vanuit inzicht;
- Houden van het oplossen van rekenkundige problemen en het maken van puzzels;
- Intense nieuwsgierigheid en een ongelimiteerde voorraad vragen (waaronder veel ‘waarom’-vragen);
- Stellen onderzoekende vragen, die verder gaan dan wat aangeleerd wordt;
- Hebben een brede interesse (voor diverse onderwerpen) of juist een diepe belangstelling voor een specifiek onderwerp;
- Hebben een levendige fantasie en spelen (met name in de kleutertijd) met denkbeeldige vriendjes.
- Een scherp en soms ongebruikelijk opmerkelijk gevoel voor humor, houden van woordspelingen;
- Een groot rechtvaardigheidsgevoel en idealisme al vanaf jonge leeftijd;
- Voelen zich sterk betrokken bij politieke en maatschappelijke kwesties;
- Willen graag overal de redenen en achtergronden van begrijpen;
- Tonen ongeduld over hun eigen onvermogen en dat van anderen;
- Zijn erg volhardend en hebben een langere aandachtsspannen en intense concentratie;
- Voorliefde voor complex denken en om zaken mensen te organiseren door middel van complexe spelletjes of schema’s;
- Goed in staat tot divergent denken: dingen of ideeën op een niet voor de hand liggende manier combineren;
- Een ongebruikelijke emotionele diepgang, intense gevoelens en reacties, (hoog)sensitiviteit;
- Grote intensiteit in alles wat ze doen, gedreven, gepassioneerd, energiek;
- Zijn vaak in gedachten verzonken en hebben een neiging tot dagdromen;
Het is goed hierbij te bedenken dat een kind niet al deze kenmerken hoeft te hebben. En omgekeerd geldt ook: als een kind eigenschappen heeft uit deze lijst, betekent dat niet per se dat er sprake is van hoogbegaafdheid.
Bron: Webb, J.T., Gore, J.L., Amend, E.R., & DeVries, A.R. (2020). De begeleiding van hoogbegaafde kinderen. Assen: Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum.