Zeven redenen om je kind te laten testen bij vermoedens van hoogbegaafdheid. En enkele om het niet te doen.

Er kunnen diverse redenen zijn om te kiezen voor een IQ-test of breder psychologisch onderzoek wanneer je heel voorzichtig vermoedt dat je kind ‘wel eens hoogbegaafd zou kunnen zijn’. En er zijn ook goede redenen om het niet te doen. Hieronder zetten we er een aantal op een rijtje.

Inzicht in functioneren

Een psychologisch onderzoek kan veel inzicht geven in het functioneren van een kind. Doordat het onderzoek verschillende aspecten van het functioneren in beeld brengt, kan goed zichtbaar worden gemaakt wat de sterke en minder sterke punten van een kind zijn. Dit kan helpen bepaald gedrag te verklaren en richting geven aan wat een kind nodig heeft om goed te kunnen functioneren.

Overvraging voorkomen

Testscores kunnen je vertrouwen geven in je persoonlijke observaties, of juist helpen om deze bij te stellen. Er zijn bijvoorbeeld kinderen die erg verbaal zijn, maar die nog geen abstracte redeneervermogens hebben en die wel hoogbegaafd lijken. Of die vooral veel ‘zijnskenmerken’ laten zien, maar in mindere mate sterke cognitieve vermogens hebben. Tests kunnen voorkomen dat je teveel druk legt op je kind.
Je kunt door een test, zoals een intelligentieonderzoek ook zien waar de minder sterke punten in de ontwikkeling zitten. Deze kunnen gemaskeerd worden door de intellectuele begaafdheid van je kind. Het is bijvoorbeeld niet ongebruikelijk dat kinderen verbaal zeer sterk zijn, maar slecht scoren op visueel ruimtelijke vaardigheden. Door dit vroegtijdig te herkennen kun je je kind op de juiste wijze stimuleren, extra ondersteunen waar nodig, en overvraging voorkomen.

Aansluiten bij het kind

Het is belangrijk dat je kind goed in zijn vel zit, voldoende sociale aansluiting heeft en op school een passend aanbod krijgt. Voor kinderen met kenmerken van (hoog)begaafdheid gaat dit niet altijd vanzelf; het zijn belangrijke aandachtspunten. Inzicht in de persoonskenmerken en kwetsbaarheden van je kind kan helpen om een passend aanbod te realiseren. Dit geldt niet alleen voor onderwijs en opvoeding, maar ook op sociaal vlak. Contacten met ontwikkelingsgelijken zijn belangrijk en kun je bewust stimuleren wanneer je meer zicht hebt op de behoeftes van je kind.

Met het oog op de toekomst

Misschien spelen er nu geen problemen, maar fietst je kind wel erg makkelijk door de lesstof heen. Als een kind eraan gewend raakt om weinig inspanning te hoeven leveren om tot goede prestaties te komen, dan kun je erop wachten dat hij of zij zichzelf vroeg of laat een keer tegenkomt, wanneer dingen niet meer ‘vanzelf’ gaan. Bovendien nemen (hoog)begaafde kinderen de wereld om hen heen vaak extra intens waar en denken ze verder over dingen na. Het is dan ook belangrijk dat een kind gezien wordt en hierin goed wordt begeleid.

Aanpassing en onderpresteren

Er is steeds meer kennis over hoogbegaafdheid en er zijn goede signaleringsinstrumenten voorhanden. Echter dit is niet altijd voldoende en niet alle hoogbegaafde kinderen worden als zodanig herkend. Voor kinderen is het belangrijk om zich geaccepteerd te voelen in de groep, en daarom gebeurt het vaak dat ze hun gedrag onbewust gaan aanpassen aan dat van leeftijdsgenootjes. Dit proces van aanpassen vindt soms al plaats binnen de eerste paar weken op de basisschool. Om niet op te vallen, door een gebrek aan uitdaging, door afnemende motivatie, gebeurt het ook dat kinderen gaan onderpresteren. Hun schoolresultaten zijn dan lager dan wat ze eigenlijk zouden kunnen, of bij ernstig onderpresteren zelfs lager dan die van de rest van de klas. Sommige kinderen ontwikkelen zelfs psychische of lichamelijke klachten doordat ze zich niet begrepen of niet gelukkig voelen. Dit alles maakt het er niet eenvoudiger op om deze kinderen te signaleren.

Rust en begrip voor ouders

Voor ouders kan meer inzicht in kenmerken van hoogbegaafdheid bij hun kind heel plezierig zijn. Immers, je kunt je kind dan beter begrijpen en begeleiden. Het kan ook rust geven als je je niet meer steeds hoeft af te vragen wat er met je kind aan de hand is. De resultaten kunnen ook nuttig zijn om richting anderen, bijvoorbeeld school, te laten zien wat je kind nodig heeft. Je kunt dan als het ware je gevoel en je eigen observaties onderbouwen met objectieve gegevens. Veel ouders hebben daardoor het gevoel dat ze zich niet meer hoeven te ‘verdedigen’, de feiten liggen er.

Onderwijsaanpassingen

Wanneer er gedacht wordt aan onderwijsaanpassingen zoals een groep versnellen, kan een objectief onderzoek deze beslissing onderbouwen. Ook zijn er de laatste jaren steeds meer speciale klassen gekomen voor hoogbegaafde leerlingen. Bij aanmelding hiervoor wordt over het algemeen om een onderzoeksrapport gevraagd. Testgegevens kunnen helpen om toegang te krijgen tot initiatieven die anders buiten bereik zouden blijven, zoals verbreding en verdieping of een speciaal onderwijsaanbod voor hoogbegaafde kinderen.

De nadelen

Er zijn ook nadelen aan het doen van een hoogbegaafdheidsonderzoek of IQ-test. Het doen van onderzoek kost geld en wordt in veel gevallen niet vergoed. De uitslag kan ook maken dat mensen bewust of onbewust je kind gaan labelen en in een hokje plaatsen. Het kind kan dan te maken krijgen met allerlei verwachtingen over wat hij/zij kan en zou moeten laten zien. Verwachtingen die het mogelijk niet altijd kan waarmaken. Ook kunnen kinderen teveel van zichzelf gaan verwachten, een label als hoogbegaafde heeft niet altijd positieve gevolgen voor het zelfbeeld en de mindset van kinderen. 

Daarnaast is het natuurlijk mogelijk dat de resultaten van een IQ-test heel confronterend zijn of tegenvallen. Dan kan de twijfel nog groter worden: heb ik het dan toch niet goed gezien? Of zijn er andere redenen dat de score tegenvalt? Want ook dat laatste is heel goed mogelijk. Een IQ-test is immers altijd een momentopname. Wanneer een kind niet lekker in zijn vel zit, niet fit is, of het té spannend vindt dan kan dat de uitslag van een intelligentietest beïnvloeden. Bij hoogbegaafde kinderen spelen daarnaast nog specifieke kenmerken, die maken dat zij niet vanzelfsprekend hoog scoren op een IQ-test. Denk aan perfectionisme, gevoeligheid, of een creatieve of te complexe denkwijze. Daarom is het altijd raadzaam om kinderen, waarbij er vermoedens van hoogbegaafdheid zijn, te laten testen door iemand die hier oog voor heeft. Dan wordt goed rekening gehouden met aandachtspunten bij het testen van hoogbegaafde kinderen en worden resultaten op de juiste manier geïnterpreteerd.

Wel of niet een onderzoek naar hoogbegaafdheid?

Er zijn per situatie vast nog meer voor- en nadelen te bedenken voor het doen van een hoogbegaafdheidsonderzoek of IQ-test. Onthoud in ieder geval dat testscores uiteindelijk niet veranderen wie je kind is. De resultaten zijn bedoeld om je specifieke woorden en hulpmiddelen te geven om je kind beter te begrijpen. Hoe je die woorden en hulpmiddelen gebruikt kies je zelf.

Het is aan de ouders om de voor- en nadelen van een onderzoek tegen elkaar af te wegen en de uiteindelijke beslissing te nemen. Ik denk graag, vrijblijvend, mee om te helpen bij deze afweging.